Zonder bankrekening is het lastig ondernemen. Maar bij een bankrekening horen ook controles van de bank. Onderzoeken die zelfs kunnen leiden tot het opzeggen van een bankrelatie. Maar dat betekent niet dat een bank alles mag vragen. Wat zijn de kaders?

Banken zijn wettelijk verplicht om klantenonderzoeken te doen, die ook wel bekend staat als Know Your Customjourneys. Deze verplichting komt uit de Wet ter voorkoming witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Maar bij bestudering van de jurisprudentie komt de vraag naar voren of banken bij het onderzoeken dit doel niet uit het oog zijn verloren. Banken worden namelijk nogal eens op de vingers getikt door de rechter in gevallen waarin een bank naar aanleiding van een klantenonderzoek een bankrelatie heeft beëindigd.

Verificatie

Uit hoofde van de Wwft moet de bank de identiteit van de nieuwe rekeninghouder verifiëren. Bij een natuurlijk persoon doet de bank dat veelal aan de hand van een identificatiebewijs. Als de nieuwe rekeninghouder een rechtspersoon is, doet de bank de verificatie meestal aan de hand van een uittreksel uit het Handelsregister, inclusief  een verklaring waaruit duidelijk wordt wie de uiteindelijke belanghebbende (ultimate beneficial owner oftewel UBO) is. Voor een bv geldt dat onder meer een natuurlijk persoon die meer dan 25% van de aandelen houdt de UBO is. Het klantenonderzoek eindigt niet als de ondernemer na een succesvolle intake de bankrekening heeft geopend. Een nieuwe rekeninghouder wordt voortdurend gemonitord. Zo kijkt de bank of de rekeninghouder zich aan de gemaakte afspraken houdt. Dit gebeurt (ook) op het niveau van een (enkele) transactie.

Overeenkomst

De gemaakte afspraken tussen de bank en de rekeninghouder zijn vastgelegd in een schriftelijke overeenkomst voor een houder van een betaal-/spaarrekening en in de algemene bankvoorwaarden (ABV). In de overeenkomst staan bijvoorbeeld afspraken over het afstorten van contanten. De ABV bevatten onder meer bepalingen over de zorgplicht die zowel op de banken als op de rekeninghouder rust. In de ABV zijn ook bepalingen opgenomen om het doorlopende klantenonderzoek mogelijk maken. Zo bepalen de ABV dat de rekeninghouder de bank desgevraagd moet informeren over de activiteiten en doelen van de rekeninghouder, en ook over de herkomst van het geld dat bij de bank wordt ondergebracht. De ABV bepalen ook dat de rekeninghouder meewerkt bij een controle.

Zorgplicht

De bank heeft een ruime opzeggingsbevoegdheid, maar nadrukkelijk ook een zorgplicht. Daarom moet zij altijd een gedegen belangenafweging maken. Zonder betaalrekening is het vrijwel onmogelijk om deel te nemen aan het maatschappelijke verkeer en om te ondernemen. Dit belang is ook door de Hoge Raad onderschreven. Verder geldt dat de bank proportioneel en zorgvuldig moet handelen. Een klantenonderzoek kan ook een onderzoek naar de herkomst van gelden en het voortdurend monitoren van transacties omvatten. Als de herkomst van het geld niet te achterhalen is, kan dat ertoe leiden dat de bank oordeelt dat zij het klantenonderzoek niet kan afronden, wat kan leiden tot opzegging van de bankrelatie. Banken mogen bij hun onderzoek echter niet van hun klanten verlangen dat zijzelf feitelijk ook klantenonderzoek uitvoeren.

Contanten

Banken willen contante betalingen zo veel mogelijk vermijden. Maar als de ondernemer een deugdelijke administratie bijhoudt en contante geldstromen in kasboeken juist worden geadministreerd, zal een bank contante geldstromen bij haar rekeninghouder moeten accepteren. Voor de rekeninghouder die bedrijfsmatig veel met contante geldstromen te maken heeft, is het dus wel zaak om voortdurend de administratie en kasboeken op orde te hebben.

 

De ‘rode vlaggen’ bij het klantenonderzoek

Bij het uitvoeren van klantenonderzoeken werken de banken met risicofactoren. Als een rekeninghouder een aantal van deze risicofactoren ‘afvinkt’, zal de bank allereerst een beroep doen op de informatieplicht van de rekeninghouder. De rekeninghouder krijgt dan dus de kans om uit te leggen wat er aan de hand is. Als de bank dat onvoldoende overtuigend vindt, kan uiteindelijk de bankrelatie worden opgezegd. Risicofactoren zijn:

• (grote) contante geldbedragen afgestort of opgenomen;
• Grensoverschrijdende transacties die over de rekening lopen;
• Transacties van grote omvang die over de rekening lopen;
• De geldstromen die over de rekening lopen zijn wisselvallig.